مهد کودک پل ارتباطی بین دوران خردسالی و مدرسه ابتدایی است. دوران گذاری است که کودک را برای شروع زندگی اجتماعی و تحصیل آماده میکند. در این دوران مربی مهد کودک نقش تعیینکنندهای خواهد داشت؛ مربی همزمان که کودک را برای تحصیل آماده میکند، مهارتهای ابتدایی زندگی را هم به او میآموزد. صبوری و عشق به کودکان از اصلیترین مشخصههایی است که یک مربی مهد کودک را به آن میشناسند. بیهوده نیست که او را مهمترین و اثرگذارترین معلم تمام دوران مدرسه یک دانشآموز میدانند.
مربی مهد کودک (Kindergarten Teacher) مهارتهای اجتماعی، بهداشت فردی، مهارتهای اولیه خواندن، هنر و موسیقی را با کمک بازی و ابزارهای سرگرمی به کودک آموزش میدهد. مربیهای مهد کودک در مهدهای خصوصی و دولتی که همگی آنها زیر نظر سازمان بهزیستی کشور هستند با کودکان خردسال کار میکنند. طبق قانون سازمان بهزیستی مربیها میبایست تحصیل کرده و آموزش دیده باشند.
خیلی از وظایف و مسئولیتهای مربی مهد کودک مشابه مربی و معلمهای مدرسه است؛ با این تفاوت که دانشآموزان مهد برای اولینبار است که در محیطی آموزشی قرار میگیرند و هیچ تجربهای پیش از این ندارند. برخی از مسئولیتهای مربی مهد کودک اینگونه بیان شده:
مربی مهد کودک تمام ساعات کاریاش را با کودکان صرف میکند. این مساله نشان میدهد که او میبایست مهارت کافی در ارتباط فردی و اجتماعی داشته باشد تا بتواند به خوبی با بچهها ارتباط برقرار کند.
مربی مهد کودک با کمک بازی و سرگرمی، قصهخوانی، ابزارهای هنریای مثل نمایش، موسیقی، نقاشی و ... با بچهها ارتباط برقرار میکند و آنها را با موضوعات مختلف آشنا میکند. مربی بابد خلاق، هنرمند، بیانگر و حساس باشد.
وظیفه اول و اصلی همه معلمان آموزش به دانشآموز است. یک معلم خوب نیاز به صبر، همدلی، سخاوت، همکاری، مراقبت، برنامهریزی و دقت دارد. اینها باعث میشوند کودک آموزش را بهتر بپذیرد و برای مدرسه آمادهتر شود.
مربی مهد باید نیازها و احساسات کودک را بفهمد و به آنها پاسخ دهد، اختلالات رفتاری و عاطفی کودک را در مراحل اولیه تشخیص بدهد و با کمک والدین برای آنها راهی پیدا کند.
مربی به عنوان یک معلم، وظیفه مدیریت کلاس و بچهها را بر عهده دارد. مربی با این کار به بچهها اهمیت نظم و شیوه منظم بودن را یاد میدهد. این مدیریت گاهی ساماندهی رابطه کودک با خانواده را نیز در برمیگیرد.
سازمان بهزیستی کشور برای مربی مهد کودک چندین شرط تعیین کرده است؛ شرایط عمومیای مثل: داشتن تابعیت ایران، سلامت جسمی و روانی، عدم سوءپیشینه و عدم اعتیاد. همینطور محدوده سنی مربی را بین 20 تا 60 سال مشخص کرده است. این سازمان شرایط اختصاصیای نیز برای مربی تعریف کرده که در مورد تحصیلات و آموزش دیدن مربی مهد کودک است:
همانگونه که پیشتر اشاره شد حداقل مدرک دیپلم برای شروع مربیگری مهد کودک نیاز است. اما اگر شما تجربه کاری حداقل یکساله ندارید، باید در دورههای آموزشی جهاد دانشگاهی شرکت کنید. جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی یکی از معتبرترین مراکزی است دوره «مربی مهد کودک» را در طول سال، به طور فشرده و متمرکز در واحد خود برگزار میکند. در این دورهها شما هم به صورت تئوریک و هم عملی با اصول مربیگری مهد آشنا میشوید؛ چند واحد درسی را میگذرانید و برای چند ماه در یکی از مهد کودکها کارورزی میکنید. با گواهینامه مربی مهد کودک، به نسبت متقاضیان تجربی، شانس مناسبتری برای استخدام در مهدهای کودک خواهید داشت.
درسهای دروه آموزشی مربی مهد کودک را میتوان به صورت زیر دستهبندی کرد:
قصهگویی
همه مربیان مهد کودک در مهد کودکها مشغول به کار هستند و این تنها فرصت شغلی آنهاست. مهد کودکها طبق تعریف سازمان بهزیستی کشور چندگونه هستند و مربیان بنا به تخصص و رشته خود میتوانند در یکی از آنها مشغول به کار شوند.
گاهی دو گروه زیر را هم جزو مهدکودکها به حساب میآورند:
مهدهای پارهوقت، شبانه و شبانهروزی هم در برخی از شهرها وجود دارند.
طبق آخرین برآوردها نزدیک به 17 هزار مهد کودک از سازمان بهزیستی مجوز گرفته و در سطح کشور فعالند. از این تعداد حدود 7 هزار و 500 مهد روستامهد بوده، یک هزار و 200 مهد در حاشیه شهرها فعالیت میکنند و مابقی مهدکودکهای شهری هستند. مهدهای ایران معمولا کودکان زیر 6 سال را تحت پوشش قرار میدهند؛ به طور دقیقتر سازمان بهزیستی روی کودکان سه تا پنج سال متمرکز است. مطابق تعاریف:
سازمان بهزیستی معتقد است به ازای هر 10 کودک شیرخوار، 15 کودک نوپا، یا 15 کودک نوباوه، یک مربی برای مهد کودک الزامی است. مسئولان کشور معتقدند تنها 12 درصد از بچهها به مهد میروند و مابقی کودکان هیچگاه در مهد حضور پیدا نمیکنند. شاید بتوان اینطور توجیه کرد که اکثریت مطلق مهدهای کشور خصوصی بوده و شهریه نسبتا زیادی میخواهند و این امکان برای خانوادهها وجود ندارد (تنها 40 مهد دولتی در سرتاسر کشور وجود دارد). طبق سالنامه آماری سال 97 سازمان بهزیستی حدود 670 هزار کودک در سرتاسر کشور به مهد میرفتند (منظور مهدهای کودک مجاز و مجوزدار سازمان بهزیستی است). مطابق آمار همین سالنامه تا سال پیش بیشتر از 52000 مربی مهد در کشور وجود داشته و فعالیت میکردند که نشاندهنده موقعیت شغلی خوب مربی مهد کودک است. میشود گفت تقریبا به ازای هر 12 تا 13 کودک مهدرو یک مربی استخدام شده است.
ایران قصد دارد تا چند سال آتی تعداد کودکان مهدرو را به 20 درصد و نزدیک استاندارد جهانی برساند؛ یعنی حدود 8 درصد رشد. با این تفاسیر اگر تعداد کودکان مهدرو هر سال 30 هزار تا بیشتر شود، میتوان گفت سالانه به 2500 مربی جدید برای ورود به سیستم آموزشی و مهدهای کودک کشور نیاز خواهد بود.
از طرف باید در نظر داشت که این شغل عموما شغلی زنانه درنظر گرفته میشود و به ندرت مربی مهد کودک مرد جذب میشود مگر برای آموزشهای خاص. با این تفاسیر اکثریت مطلق مربیان مهد زن بوده و طبیعتا فرصتهای شغلی آینده نیز برای گروه زنان، مخصوصا زنان جوان و تحصیل کرده در نظر گرفته میشود.
میزان پراکندگی این شغل در کشور یکسان نیست. همانطور که گفته شد در حال حاضر درصد کمی از کودکان به مهد کودک میروند و مابقی از این شرایط محروم هستند. تقریبا همه مهدها خصوصی بوده و امکان پرداخت شهریههای کلان برای خانوادهها وجود ندارد. این وضعیت شرایط را به گونهای رقم زده که حتی در شهر تهران هم فقط 15 درصد از کودکان به مهد میروند. به این نکته هم باید توجه شود که آمار فقط برای مهدهای مجاز بهزیستی قابل استناد است و وضعیت مهدهای غیرمجاز قابل بررسی نیست. تعداد مهدهای غیرمجاز چند برابر مهدهای مجاز است ولی نه تعداد مربیان آنها مشخص است، نه تعداد کودکانشان و نه حتی شهریه آنها.
نمودار زیر تعداد مهدکودکهای کشور را به تفکیک استان نشان میدهد:
سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و فارس بیشترین تعداد مهدکودک را در سرتاسر کشور با بیشتر از 1000 مهد دارند. تعداد کمی از استانها بین 500 تا 1000 مهد دارند. مهدکودکهای بیشتر استانهای کشور بین 200 تا 500 مهد است که این استانها در سرتاسر کشور پراکندهاند. کمترین مهدها مربوط به استانها مرکزی کشور است که کمتر از 200 مهد را در خود جای دادهاند. قم با 84 مهد با اختلاف کمترین تعداد مهدکودک کشور را دارد.
خراسان رضوی بیشترین تعداد کودک مهدرو را با بیشتر از 80 هزار کودک دارد. پس از آن، تهران و آذربایجان شرقی با بیشتر از 40 هزار کودک مهدرو قرار دارند. پس از این استانها هم استانهای فارس و اصفهان و خوزستان با تقریبا 40 هزار کودک، بیشترین تعداد کودکان مهدروی کشور را دارند. کمترین تعداد هم به استانهای قزوین، قم، زنجان و مرکزی تعلق دارد که در هر کدام از این استانها کمتر از 10 هزار کودک به مهد میروند.
جدول زیر مربوط به تعداد مربیان شاغل در مهدهای هر استان است (تا سال 97):
ردیف |
استان |
تعداد مربی |
ردیف |
استان |
تعداد مربی |
1 |
آذربایجان شرقی |
3618 |
17 |
فارس |
3168 |
2 |
آذربایجان غربی |
1527 |
18 |
قزوین |
442 |
3 |
اردبیل |
1062 |
19 |
قم |
498 |
4 |
اصفهان |
3051 |
20 |
کردستان |
1029 |
5 |
البرز |
1162 |
21 |
کرمان |
1829 |
6 |
ایلام |
791 |
22 |
کرمانشاه |
2008 |
7 |
بوشهر |
586 |
23 |
کهگیلویه و بویراحمد |
750 |
8 |
تهران |
7500 |
24 |
گلستان |
719 |
9 |
چهار محال و بختیاری |
640 |
25 |
گیلان |
2052 |
10 |
خراسان جنوبی |
940 |
26 |
لرستان |
892 |
11 |
خراسان رضوی |
7213 |
27 |
مازندران |
2478 |
12 |
خراسان شمالی |
625 |
28 |
مرکزی |
354 |
13 |
خوزستان |
2167 |
29 |
هرمزگان |
902 |
14 |
زنجان |
682 |
30 |
همدان |
826 |
15 |
سمنان |
547 |
31 |
یزد |
852 |
16 |
سیستان و بلوچستان |
1395 |
تعداد کل مربیان |
52305 |
این ارقام هم شامل مربیان مهدهای خصوصی و هم مهدهای دولتی است. نسبت تعداد کودکان مهدرو به تعداد مربیان تا سال 97 برابر 12.81 بوده است.
عموما دستمزد مربیان مهد خیلی زیاد نیست و رشد زیادی ندارد. با اینکه این کار ساعاتی طولانی دارد و توجه و دقت و صبر بالایی میطلبد، ولی میزان حقوق پرداختی به مربی متناسب با شرایط و فشار کاریاش نیست. با این وجود مربیگری مهد کودک، شغلی نسبتا رضایتبخش به شمار میرود و یکی از دلایلی که متقاضیان مربیگری مهد کودک را انتخاب میکنند و با تمام سختیها ادامهاش میدهند، شوق کار با کودکان است.
همانند دستیار دندانپزشک و یا تکنسین داروخانه مربی مهد کودک بسته به تجربه، میزان تحصیلات و مهارت هایی که دارد و همینطور شهر، محل مهد کودک و تعداد کودکان دستمزد متفاوتی میگیرد. مربی تماموقتی که مدرک لیسانس مرتبط یا گواهینامه مربی مهد کودک جهاد دانشگاهی دارد، مهارتی مثل زبان انگلیسی داشته باشد و بتواند تدریس کند، در مهد کودکهای محلههای مرفه نشین تهران دستمزد به مراتب مناسبتری از یک مربی روستا مهد یا مهد حاشیه شهری که دیپلم دارد میگیرد.
مربی تمام وقت باید از شنبه تا پنج شنبه از صبح تا عصر سر کار حاضر باشد. مربیان پارهوقت چند روز در هفته یا شیفت خاصی در روز به مهد میآیند. دستمزد بالاتر مربوط به مربیان تماموقت مهدهای شهری است که مهارتهای بیشتری مثل دانستن زبان خارجی و هنرهای خاص دارند. کمترین دستمزد مربوط به مربی مهد کودک پارهوقت یا روستامهد یا از این قبیل است.
جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی یکی از معتبرترین مراکزی است که میتوان در آن دوره کوتاهمدت آموزش مربی مهد کودک را گذراند. این دورهها در سطح پیشرفته و با آموزشهای حرفهای برگزار میشود. شما با چند ماه آموزش و حضور در جهاد دانشگاهی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و گذراندن دوره کاروزی در مهدهای مورد تائید به یک مربی ورزیده تبدیل خواهید شد؛ با روانشناسی کودک، بیماریهای شایع کودکان و اصول اولیه بهداشت و مراقبت، مفاهیم اجتماعی و دینی، بازیهای خلاقانه و شیوههای قصهگویی آشنا میشوید و قادرید در مهدکودکهای کشور به عنوان مربی کار کنید.
کارشناسان
ارتباط مستقیم با کارشناس دوره: ۰۹۱۹۷۶۱۳۵۵۸ (خانم کاوندی) یا ۰۲۱۲۲۴۳۹۸۷۴
ارتباط مستقیم با کارشناس دوره از طریق تلگرام: t.me/acecrhealth